Nowelizacja ustawy o obronie Ojczyzny zmieniała przepisy dotyczące kwalifikacji wojskowej osób, które nie poruszają się samodzielnie. Nowe regulacje pozwalają na uprzednie dostarczenie dokumentów wskazujących na stan zdrowia, co pozwoli na zwolnienie z obowiązku osobistego stawiennictwa. O zmianę przepisów apelowali od lat opiekunowie osób ze znaczną niepełnosprawnością oraz Rzecznik Praw Obywatelskich.
Problem pojawia się od wielu lat przy okazji corocznych kwalifikacji wojskowych. Opiekunowie osób ze znaczną niepełnosprawnością (porażenie mózgowe, osoby niechodzące) zwracają uwagę, że konieczność osobistego stawiennictwa takich osób przed komisją wojskową jest wyzwaniem logistycznym i powoduje dodatkowe upokorzenia. Na problem wielokrotnie zwracał też uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich.
Chcesz prowadzić skuteczny marketing prawniczy? Poznaj nowy program Legal Alert!Dzięki niemu otrzymasz więcej wartościowych artykułów, które wyślesz klientom swojej kancelarii prawnej >>
RPO apelował o zmianę prawaRPO podnosił, że przepisy ustawy o obronie Ojczyzny wskazywały, że można nie poddawać badaniom lekarskim osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej zaliczonych do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Warunkiem jest przedstawienie komisji orzeczenia albo wypisu z orzeczenia stwierdzającego niezdolność lub niepełnosprawność.
Czytaj w LEX: Obowiązki JST z zakresu rejestracji i kwalifikacji wojskowej >
RPO w wystąpieniach do ministra obrony narodowej podnosiło, że problem polega nie tyle na zwolnieniu z badania lekarskiego, które jest jedną z czynności kwalifikacji wojskowej, ile na uniknięciu konieczności stawienia się na nią przez osobę ze znaczną niepełnosprawnością. Zgodnie z ustawą z 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny w ramach kwalifikacji wojskowej wykonuje się następujące czynności:
sprawdzenie tożsamości osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej;określenie zdolności fizycznej i psychicznej do służby wojskowej osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej;wstępne przeznaczenie osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej do poszczególnych form obowiązku obrony oraz przyjęcie wniosków o przeznaczenie do służby zastępczej;wprowadzenie danych do ewidencji lub aktualizacja ewidencji wojskowej i przetwarzanie danych gromadzonych w tej ewidencji;przekazywanie informacji i promowanie służby wojskowej;wydanie zaświadczenia o stawieniu się do kwalifikacji wojskowej, uregulowanym stosunku do służby wojskowej oraz o orzeczonej zdolności do służby wojskowej;nadanie stopnia wojskowego szeregowego i przeniesienie osób podlegających stawieniu się do kwalifikacji wojskowej do pasywnej rezerwy.Zwolnienie z badania lekarskiego dotyczy jednej z czynności (pkt. 2) kwalifikacji wojskowej. A zwolnienie takie wywołuje konsekwencje dla pozostałych czynności kwalifikacji, np. w zakresie aktualizacji ewidencji czy wydania książeczki wojskowej (z kat. E).
- Wydaje się zatem, że dla realizacji pozostałych czynności kwalifikacji wystarczającym dokumentem będzie orzeczenie o niepełnosprawności, które powinno dotrzeć do wojskowego centrum rekrutacji najpóźniej w momencie zakończenia kwalifikacji wojskowej w danym roku. Pod warunkiem zatem skutecznego dostarczenia orzeczenia o niepełnosprawności, obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej mógłby zatem podlegać wyłączeniu - podnosił RPO.
MON dostrzegł problemWojciech Skurkiewicz, wiceminister Ministerstwa Obrony Narodowej, odpowiadając we wrześniu 2022 r. na wystąpienie RPO, wskazał, że zawarty w art. 59 ust. 1 ustawy o obronie Ojczyzny obowiązek stawienia się w określonym miejscu i czasie, ma na celu usprawnienie tego procesu i zminimalizowanie dolegliwości z tym związanych. Procedura może się bowiem rozpocząć i zakończyć w tym samym dniu. Osobiste stawiennictwo zapewnia bowiem możliwość potwierdzenia autentyczności danych osobowych oraz dokonania oceny stanu zdrowia, a w konsekwencji wydania orzeczenia o zdolności do pełnienia służby wojskowej.
- Przyznać należy, że dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich rodzin obowiązek osobistego stawiennictwa wydaje się nadmiarowy – przyznał wiceminister Skurkiewicz, zapowiadając zmianę przepisów prawa w tym zakresie.
Rząd proponuje nowelizację przepisówTakie zmiany wprowadzono w uchwalonej17 sierpnia 2023 r. przez Sejm nowelizacji ustawy o Agencji Mienia Wojskowego oraz niektórych innych ustaw (druk 3409). Dotyczą odpowiednio art. 57 ust. 7, art. 59 oraz art. 62 ust. 4 i jednocześnie dodania w tym artykule nowego ust. 4a. Nowela stanowi realizację postulatu Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącego zwolnienia z obowiązku osobistego stawienia się do kwalifikacji wojskowej osób:
w stosunku do których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,całkowicie niezdolne do pracy oraz niezdolne do samodzielnej egzystencji lub uznane za całkowicie niezdolne do pracy na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,zaliczone do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności albo o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, w rozumieniu przepisów ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.Takie osoby można zwolnić z obowiązku osobistego stawiennictwa do kwalifikacji wojskowej, w przypadku skutecznego doręczenia wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) orzeczenia albo wypisu z treści orzeczenia stwierdzającego tę niezdolność lub niepełnosprawność, na podstawie którego można określić zdolność tych osób do czynnej służby wojskowej.
Zwolnienie ze stawiennictwa już na etapie tworzenia rejestracjiNowelizacja zakłada, że już na etapie tworzenia rejestracji osób wyłącza się z obowiązku poddania się kwalifikacji wojskowej osoby trwale uznane za niezdolne do pracy lub samodzielnej egzystencji, wobec czego nie są one wzywane do kwalifikacji wojskowej. Jednakże, jak zasygnalizował to Rzecznik Praw Obywatelskich, niezdolność do pracy lub samodzielnej egzystencji może zostać stwierdzona (w odpowiednim postępowaniu), w okresie między rejestracją (dokonywaną po ukończeniu przez osobę 18 lat) a dniem stawienia się do kwalifikacji wojskowej. Wówczas może dojść do sytuacji, w której osoba uznana za niezdolną do pracy lub samodzielnej egzystencji będzie wezwana do kwalifikacji wojskowej.
W takiej sytuacji w przepisie dopuszcza się możliwość zwolnienia takiej osoby z obowiązku stawienia się do kwalifikacji wojskowej, po przedstawieniu dokumentu potwierdzającego niezdolność, ewentualnie wydanie orzeczenia o zdolności na podstawie przedstawionej dokumentacji medycznej.
MON pozostawia sobie jednak furtkę. W przypadku gdy nie można określić zdolności do czynnej służby wojskowej na podstawie orzeczenia albo wypisu z treści orzeczenia stwierdzającego niezdolność lub niepełnosprawność, taka osoba będzie jednak wzywana do osobistego stawiennictwa na kwalifikację wojskową.